تحلیل نگاره‌های سماع درویشان در حیاط مقبرۀ سعدی بر مبنای کلان استعارۀ عشق به ‌مثابۀ سفر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکترای پژوهش هنر دانشگاه الزهرا، راهنمای موزه ملی ایران

چکیده

از نگاره‌های پرتکرار اواسط قرن 10  تا اوایل قرن 11 هـ .ق در کتاب‌های کلیات سعدی، نگاره‌های دوبرگی است که یکی از آنها سماع درویشان در حیاط مقبرۀ سعدی (نگاره سمت راست) و دیگری افرادی را در حال تماشای استحمام‌کنندگان در استخر زیرزمینی نزدیک مقبرۀ سعدی نشان می‌دهد (نگارۀ سمت چپ)؛ و تحقیق پیش رو بر این فرض است که نگاره‌های سماع درویشان در حیاط مقبرۀ سعدی علاوه بر انطابقشان با واقعیت، بیانگر معانی عمیقی از تفکر و عرفان سعدی و در گامی فراتر، عرفان ایرانی است؛ و می‌توان آنها را بر مبنای کلان‌استعارۀ عشق به مثابۀ سفر تحلیل نمود. حال برای نیل به این هدف، ابتدا برای نشان‌دادن بیان منحصربه‌فرد و درعین‌حال واقع‌گرایانۀ این تصاویر، مروری اجمالی بر شروح، گزارش‌ها و تصاویر از مقبرۀ سعدی صورت پذیرفت. در مرحلۀ بعد کلان‌استعاره‌های عشق به‌ مثابۀ سفر و در مرتبۀ بعد کلان‌استعارۀ طریقت عارفانه به ‌مثابۀ سفر عاشقانه تحلیل گردید؛ و به مدد آنها خرده‌استعاره‌هایی مانند سعدی به‌ مثابۀ رهرو عشق، سرو به ‌مثابۀ مبدأ سفر و سماع به ‌مثابۀ طریقت عارفانه، با نشانه‌های بصری در این نگاره شناسایی شدند. از این رهگذر علاوه بر رمزگشایی لایه‌های استعاری این نگاره‌ها، به استناد این پژوهش می‌توان مبحث استعاره‌های مفهومی را روشی مناسب برای تحلیل نگاره‌ها معرفی نمود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات