کلبیّون و تصوف اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه آموزشی زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

غالب پژوهندگان بنیادهای فسلفی عرفان اسلامی، آنگاه که به بررسی نفوذ دستگاه فلسفی یونان در تصوف اسلامی پرداخته‌اند به نحوی چنان نموده‌اند که از همانندی برخی باورهای کلبیّون با آرای اخلاقی و فکری متصوفه غافل نیستند اما بنا به ملاحظاتی از جمله فقدان اسناد معتبر از دقت و بررسی ابعاد نفوذ عقاید آن نحلۀ یونانی در تصوف اسلامی به ویژه نحله‌هایی چون ملامتیه طفره رفته‌اند. در این مقاله بعد از نگاهی اجمالی به تاریخ و عقاید کلبیّون فارغ از اثبات تأثیر آنان در تصوف اسلامی به بررسی مشترکات باورهای کلبیّون و تصوف اسلامی و ارائۀ شواهد ضروری برای اثبات این مشترکات خواهیم پرداخت. ناگفته نماند که کلبیون بیش از آنکه صاحب دستگاه منظم فسلفی باشند صاحب باورهای جزمی در اخلاقیّاتند که برخی از آن باورها در تناقض آشکار با معیارهای اخلاقی روزگارشان بود. با توجه به مشابهت‌های زیاد تصوب و کلبیّون، احتمال آن می‌رود که سنن فکری و اخلاقی کلبیون به طرقی در تصوف اسلامی راه جسته باشد اما از آنجا که منابع موجود این طرق نفوذ را مستند و تأیید نمی‌کند، برخی از طرق احتمالی در ضمن مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.غالب پژوهندگان بنیادهای فسلفی عرفان اسلامی، آنگاه که به بررسی نفوذ دستگاه فلسفی یونان در تصوف اسلامی پرداخته‌اند به نحوی چنان نموده‌اند که از همانندی برخی باورهای کلبیّون با آرای اخلاقی و فکری متصوفه غافل نیستند اما بنا به ملاحظاتی از جمله فقدان اسناد معتبر از دقت و بررسی ابعاد نفوذ عقاید آن نحلۀ یونانی در تصوف اسلامی به ویژه نحله‌هایی چون ملامتیه طفره رفته‌اند. در این مقاله بعد از نگاهی اجمالی به تاریخ و عقاید کلبیّون فارغ از اثبات تأثیر آنان در تصوف اسلامی به بررسی مشترکات باورهای کلبیّون و تصوف اسلامی و ارائۀ شواهد ضروری برای اثبات این مشترکات خواهیم پرداخت. ناگفته نماند که کلبیون بیش از آنکه صاحب دستگاه منظم فسلفی باشند صاحب باورهای جزمی در اخلاقیّاتند که برخی از آن باورها در تناقض آشکار با معیارهای اخلاقی روزگارشان بود. با توجه به مشابهت‌های زیاد تصوب و کلبیّون، احتمال آن می‌رود که سنن فکری و اخلاقی کلبیون به طرقی در تصوف اسلامی راه جسته باشد اما از آنجا که منابع موجود این طرق نفوذ را مستند و تأیید نمی‌کند، برخی از طرق احتمالی در ضمن مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات