شناسایی و تحلیل اسطوره‌شناختی روایت گمشدة مرگ شهریارِ برزو (بر پایه شهریارنامة کهن؛ سروده فرّخی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

شهریارنامه، یکی از منظومه‌های بلند حماسه‌های فارسی در ادامة شاهنامة فردوسی است که در دو واریانت مختلف، توسط دو شاعر به نام‌های فرخی و مختاری سروده شده است. شاعر اصلی فرّخی بوده، مختاری اثر وی را سرقت و به نام خود بازسرایی کرده است. داستان شهریار، یک روایت برجسته و متمایز از کهن‌الگوی قهرمان حماسی است که تشرّف اساطیری را در نمودهایی چون کودک قهرمان، سفر، هجرت از زادگاه به سرزمین دشمن به‌علت بی‌مهری دودمان (همچون هجرت سیاوش به توران)، گذر از دریا، ریاضت و آزمون خاکساری، هفت خان کلاسیک (9 بیشه)، عزیمت و بازگشت به ناف جهان (در این داستان: زابل) و رمانس‌های عاشقانه-قهرمانی نشان می‌دهد. اگر چه الگوی داستان‌های حماسی با مرگ و شهادت قهرمان پایان می‌یابد، کیفیت مرگ قهرمان که با خیانت و توطئة یک زن (فرانک: دختر هیتال‌شاه هندی) کشته می‌شود، از حیث جزئیات بسیار خاص، تأثیرگذار و متفاوت با همة مرگ‌های قهرمانان دیگر است. با این وجود، به علت بارها انتشار ناقص متن، تا امروز این داستان منتشر نشده است. این جستار ضمن معرفی، نقد و تصحیح ابیات گزیدة داستان «مرگ شهریار» بر مبنای نسخة پتنه (بانکیپور)، از منظر اسطوره‌شناختی، ساختار الگویی این روایت را در نسبت با سفر قهرمان و درونمایة هفت خان، تحلیل کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات