بررسی استعارۀ مفهومی-جهتی در مخزن الاسرار نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز،دانشگاه آزاد اسلامی،تبریز-ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

10.30466/jispll.2024.121798

چکیده

از دیدگاه زبان‌شناسان شناختی، استعاره‌ها در زبان فقط کارکرد زیبایی‌شناسانه ندارند بلکه به کمک ما می‌آیند تا مفاهییم انتزاعی به وسیلۀ آنها درک و شناخته شوند؛ از این رو به منزلۀ ابزارهایی هستند که به کشف نظام فکری گویندگان منجر می‌شوند و چگونه اندیشیدن نیز به وسیلۀ آنها آموخته می‌شود. استعاره های مفهومی به سه دستۀ عمده تقسیم می‌شوند که در این میان استعاره‌های جهتی از بسامد بالایی برخوردارند؛ دلیل این امر آشنایی عموم مردم با مفهوم مکان است. متون عرفانی و در کل متونی که دربرگیرندۀ مفاهیم ذهنی و انتراعی هستند نیاز بیشتری به استعاره‌ها دارند؛ چون استعاره‌ها کمک می‌کنند تا مفاهیم صورت عینی به خود بگیرند. نظامی در زمرۀ شاعرانی است که در مثنوی مخزن‌الأسرار، اندیشه‌های حکمی، فلسفی، عرفانی و دینی خود را در قالب استعاره‌ها بیان داشته‌است. او برای بیان و تفهیم این اندیشه‌ها از استعاره‌های جهتی به طور برجسته استفاده کرده‌است. دلیل این امر درک آسان مفهوم مکان و به درک معنی جهات از سوی مخاطب است. در این پژوهش ابتدا جهت‌های برجسته در مخزن‌الاسرار استخراج شده و مفاهیمی که شاعر آنها را با استفاده از جهت‌های مکانی بیان کرده بررسی و تحلیل شده‌است. دستاورد پژوهش مبنی بر این است که نظامی بسیاری از مفاهیم عرفانی متناسب را با استعاره‌های جهتی بیان کرده‌است: ترک خود، قطع تعلقات، دنیاگریزی، بی‌توجهی، ارزشمندی، بی‌ارزشی، بهره‌مند بودن از فیض حق، معنویت، مادیت و تسلط داشتن بر خود و جهان از جملۀ مفاهیمی هستند که با استفاده از استعاره‌های مکانی بیان شده‌اند. 

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار